De afgelopen weken waren op zijn zachtst gezegd behoorlijk turbulent. Na een knallende start van het Viruskenner project 2015 in het Erasmus MC vloog ik eerst naar Surabaya, in Indonesië, om ook daar het project te laten beginnen. Vrijwel direct vanuit Surabaya vloog ik naar het prachtige Suriname voor het laatste deelnemende land aan Viruskenner 2015.
De vele avonturen, mede reizigers en mensen die ik ontmoet heb zorgden er allemaal voor dat ik wel vijfhonderd ideeën had voor een blog. Om eerlijk te zijn is het onderwerp van deze blog wel drie keer veranderd en dat is dan ook gelijk de reden dat ik de editor van de website behoorlijk heb uitgedaagd door keer op keer een deadline te missen. Na lang wikken en wegen heb ik ervoor gekozen om wat woorden te schrijven over de huidige chikungunya uitbraak en de achtergrond van het virus. De bestrijding maar ook impact van deze infectie op Suriname en Indonesië heeft namelijk een hoop indruk op mij gemaakt. Maar eerst eens de geschiedenis in…
Chikungunya (vanaf nu afgekort als CHIKV) is een virus dat al enkele decennia bekend is. Het werd voor het eerst beschreven in Afrika en in het Tanzaniaans betekent de naam ook wel de kromme man. Dit komt omdat een van de meest vooraanstaande symptomen van CHIKV enorme gewrichts- en lichaamspijnen zijn, zo erg dat je er gewoon krom van kan gaan lopen, of nog erger niet eens je bed uit kan komen. Net zoals dengue en gele koorts wordt CHIKV overgedragen via muggen, en om preciezer te zijn met name de tijger mug, de grote zwart wit gestreepte mug (misschien is zebra mug een betere naam…), die bekend staat om de verspreiding van zoveel verschillende (ellendige) virussen. Het virus verspreid zich doordat iemand die ziek is, althans die het virus in zijn bloed heeft, wordt geprikt door de mug die het virus vervolgens kan overdragen wanneer hij een gezond iemand prikt.
Tot ongeveer eind 2013 was het bekend dat CHIKV voor uitbraken en problemen zorgde in gebieden in Afrika en Zuid-Oost Azië. Echter het einde van dat jaar werd CHIKV geïntroduceerd in midden-Amerika (Cariben). Meest waarschijnlijk kwam dit doordat iemand met het virus in zijn bloed naar dit gebied is gereisd vanuit Azië. Vervolgens is diegene geprikt door een mug die het begin van de uitbraak in gang heeft gezet. Gelukkig valt het aantal mensen dat komt te overlijden aan CHIKV heel erg mee en over het algemeen worden mensen vanzelf beter. Echter, de hevige pijnen kunnen, in sommige gevallen, wel tot bijna 12 maanden aanhouden. Dit kan natuurlijk gigantische gevolgen hebben voor de lokale economie.
Tijdens de kick-off in Suriname vroeg ik aan de klas wie er nou weleens CHIKV hadden gehad het afgelopen jaar, bijna 75% stak zijn of haar vinger op! Dit geeft nog maar eens aan hoe makkelijk en snel een virus zich kan verspreiden binnen een populatie wanneer de omstandigheden daar gunstig voor zijn.
Suriname heeft enorm veel energie gestoken in manieren om de CHIKV uitbraak tot een halt te roepen door veel voorlichting, muggenbestrijding en vroege diagnostiek. Dit laatste is heel erg interessant omdat het nog maar eens laat zien hoe virussen zich verspreiden. Want hoe zou je een naderende CHIKV uitbraak in de kiem kunnen smoren denk je? Eigenlijk heel simpel, je moet zorgen dat degene met het virus in het bloed niet geprikt worden zodat de verspreiding niet kan ontstaan en het aantal ziektegevallen stagneert. Er zijn al best interessante manieren bedacht om dit voor elkaar te krijgen. Bijvoorbeeld iedereen die ziek is en gewrichtsklachten heeft onder een muggennet te leggen of er voor te zorgen dat ze een stofje in het bloed hebben waar muggen van dood gaan na het bijten. Hierdoor kan het virus zich niet meer verder verspreiden en zal uiteindelijk de ‘uitbraak’ stoppen.
Chikungunya poster in het binnenland van Suriname
De voorlichting in Suriname is goed en professioneel aangepakt. Het had naar mijn mening een hoog viruskenner gehalte. Er waren tot ver in de jungle posters en folders verspreid met daarop uitleg over de verspreiding van CHIKV en hoe men kon voorkomen dat er veel muggen in de omgeving waren of dat men überhaupt geprikt werd. De posters waren, in tegenstelling tot vele andere voorlichtingscampagnes wereldwijd, duidelijk en op een aanstekelijke wijze gepresenteerd. (In de afbeelding hierboven zie je daar een voorbeeldje van.) Je interesse werd van een afstandje gewekt door felle kleuren, leuke cartoons en aanstekelijke teksten. Sommige infecties zijn moeilijk te voorkomen en helaas was het Suriname niet gelukt chikungunya buiten de deur te houden nadat men hoorde van de uitbraak in dichtbij gelegen landen. Echter, hoe er vervolgens gereageerd is op de uitbraak en de huidige kennis onder de bevolking over de gevolgen en verspreiding van CHIKV verdienen een complimentje.